Het verhaal van Annemieke & Patrick

Op een koude maar zonnige vrijdag in maart zijn ze hard aan het werk bij het voedselbos, Annemieke en Patrick, de twee kartrekkers van dit project aan de rand van Roosendaal bij Vierhoeven. Een van de vele dagen overigens die zij al jaren doorbrengen op dit terrein. Wat een voedselbos is en hoe de toekomst eruit ziet van dit natuurvriendelijke project lees je in dit artikel!

Hoe zijn jullie dit project gestart?

Patrick: “Ik ben bedrijfskundige en dat werk doe ik graag, maar drie jaar geleden besefte ik dat ik meer zingeving in mijn leven zocht. Ik heb altijd een grote liefde gehad voor de natuur, als kind vond ik het heerlijk om door de bossen te struinen en tot 4 vwo wilde ik nog boswachter worden. Vervolgens kwam ik toch in het bedrijfsleven terecht maar mijn liefde voor de natuur is gebleven. Via via kwam ik een aantal jaar geleden terecht bij het concept voedselbossen, ik vond het direct heel interessant. Hier komen natuurbeheer en op een verantwoorde manier voedsel produceren samen en ik wist direct dat ik hier zelf aan wilde werken.” 

En hoe is Annemieke hierbij aangehaakt?

Patrick: “Vanaf het begin dat ik dit project tegenkwam wist ik al wel dat ik dit niet alleen zou kunnen en willen doen. Toen we samen een keer gingen fietsen vroeg ik Annemieke, van wie ik weet dat ze ook natuurliefhebber is, of ze interesse had dit samen met mij op te pakken.”
Annemieke: “Daar hoefde ik niet lang over na te denken, ik wist direct dat dit helemaal bij mij paste. Ik stond net als Patrick destijds op een tweesprong wat betreft werk, dus dit project kwam op het perfecte moment."

Voor de lezers die voor het eerst horen over een voedselbos, kunnen jullie kort uitleggen wat het inhoudt?

Patrick: “Een voedselbos is een landbouwsysteem dat gebaseerd is op natuurlijke principes. Het is een bos dat vol staat met verschillende soorten bomen, struiken en planten die voor mensen eetbare producten groeien. Denk bijvoorbeeld aan bessen, bramen, appels, kastanjes en hazelnoten.  Daarnaast wordt het voedselbos ook gemaakt met dieren en natuur in het achterhoofd, ál het leven moet zich welkom voelen in het bos.”
Annemieke: “Als een voedselbos volwassen is, heeft het daarnaast ook amper onderhoud nodig en geen hulp van de mens. En bij de aanleg gebruiken we ook geen kunstmest, pesticide of tractors. We willen de bodem gezonder maken, niet verder uitputten.”

En hoe begin je dan aan de aanleg van zo’n bos? Heb je daar speciale kennis voor nodig?

Patrick: “Ik heb bij Wouter van Eck, een van de pioniers uit de voedselbosbeweging in Nederland, een training gevolgd om te leren hoe een voedselbos werkt en hoe je het aanlegt.”
Annemieke: “Die training heb ik niet gevolgd, maar wel een cursus over permacultuur, daar leer je voedsel produceren met de kracht van de natuur. Dat is ook eigenlijk wat je doet in een voedselbos.”

Hoe is het voedselbos in Roosendaal van de grond gekomen?

Patrick: “De Stichting Voedselbosbouw Nederland probeert in Nederland zoveel mogelijk voedselbossen tot stand te brengen om te laten zien dat er een alternatief is voor intensieve landbouw. Daar helpen ze lokale projecten bij en samen met Brabant Water konden wij dit stuk grond bij Vierhoeven aanpakken.  
Annemieke: “Ook Brabant Water wil graag laten zien dat er duurzame manieren zijn om grond te beheren, dus alles kwam mooi samen zo.”
Patrick: “Met behulp van de stichting zijn we toen begonnen met een plan voor het stuk grond, hoe gaan we het aanleggen en hoe gaan we later de producten die er groeien verkopen. We runnen het ook echt als een bedrijf, we willen laten zien dat je op deze manier ook op een rendabele manier voedsel kunt verbouwen en verkopen.”

Is dat een meerjarenplan of kun je nu al producten verkopen?

Annemieke: “De afgelopen winter hebben we de eerste productieplanten en -bomen geplant die uiteindelijk onder andere appels, peren, pruimen, nashiperen, walnoten, hazelnoten, aalbessen en honingbessen gaan produceren. Wat er nu staat is eigenlijk het voedselbos in het klein.”
Patrick: “Wat we hier ook creëren is eigenlijk een voorbeeld van hoe het boerenlandschap in Brabant er vroeger uit zag. Rond en op het terrein staan al ruim 4.000 jonge bomen, die dienen als windsingel. Zij vangen de sterkste wind op en beschermen zo de overige jonge aanplant, ook tegen uitdroging.”

Het terrein is behoorlijk groot, met hoeveel mensen werken jullie hier nu aan?

Annemieke: “Het terrein is zelfs nog groter dan alleen het veld dat je hier ziet. In totaal hebben we 9 hectare in ontwikkeling; dit veld waar we nu staan is 4,5 hectare, de rest van de grond ligt achter de eerste windsingel.”
Patrick: “Dit gebied kunnen we zeker niet met zijn tweeën bewerken, gelukkig hebben we meerdere vrijwilligers die graag helpen bij de aanleg en het onderhoud.”

Zijn er organisaties die jullie ondersteunen bij dit project?

Annemieke: “Wij pachten deze grond en partijen zoals Brabant Water en de Gemeente Roosendaal steunen ons. De gemeente ziet bijvoorbeeld heel erg de meerwaarde van ons project en zijn ook nieuwsgierig naar de educatieve mogelijkheden van dit terrein. En ook Rotary Roosendaal heeft al een bijdrage aan ons voedselbos geleverd.”

Kun je in grote lijnen vertellen over het plan voor het voedselbos?

Patrick: “We zijn hier drie jaar geleden begonnen en toen groeide hier niets behalve raaigras. De grond was niet geschikt voor bos. Het belangrijkste wat ontbrak is een gezond bodemleven gebaseerd op schimmelcultuur. Die balans moest zich eerst herstellen. We hebben daarom onder andere pioniersbomen geplant: bomen zoals de els, berk of esdoorn, die groeien overal goed en brengen het schimmelnetwerk in de bodem op gang.”
Annemieke: “Om de vooruitgang te meten doen studenten jaarlijks bodemonderzoek en dan tellen zij bijvoorbeeld ook wormen. Het eerste jaar vonden we hier met een beetje geluk een worm en afgelopen jaar vonden we er met gemak velen. Het is een teken dat de natuur zich herstelt, dat is zo mooi om die herstelkracht te zien!”

Jullie gaven eerder aan dat ook dieren zich thuis moeten voelen in het bos. Hebben jullie al dieren gespot?

Patrick: “We zijn inmiddels het thuis van reeën, die hebben hier de zomer doorgebracht, maar ook fazanten, patrijzen, allerlei zangvogels, roofvogels, woelmuizen en spechten.”
Annemieke: “En ook insecten keren hier weer terug, denk aan bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders. Een speciale vlinderwerkgroep telt wekelijks vlinders en hommels en onderzoekt daarmee hoe de biodiversiteit zich ontwikkelt.”

Dit eerste deel van het perceel is nu volop in aanleg. Wat is het plan voor het andere deel?

Patrick: “Begin 2023 hebben we ook daar windsingels geplaatst en binnenkort starten we met het ontwerp van dat terrein. Hopelijk kunnen we in het najaar de eerste aanplant doen. In totaal is het doel om op de volledige 9 hectare ongeveer 15.000 productiebomen en -struiken te hebben staan. En ja, die worden dus allemaal met de hand geplant.” 

Deze ochtend hebben jullie daar hulp bij, wie zijn de jongens die jullie hierbij helpen?

Annemieke: “De jongens die hier vanochtend zijn, werken normaal op de dagbesteding bij Aleco, hier een klein stukje verderop. Hun begeleider zag ons aan het werk, we raakten aan de praat en zo ontstond deze samenwerking. Vanochtend helpen ze bijvoorbeeld bij het rijden van de compost van de composthoop naar onze groetentuin.”

Zijn er nog meer van dit soort samenwerkingen?

Patrick: “Voorlopig zijn die samenwerkingen nog in voorbereiding omdat het bos echt nog in ontwikkeling is. We hebben wel al proefprojecten met de Scouting en de GGZ waarin we samenwerken.”
Annemieke: “We hebben overigens ook een samenwerking met het DaVinci College, leerlingen van de techniekopleiding hebben bijvoorbeeld poorten geplaatst die hier aan de voorkant staan. In de toekomst gaan zij nog meer aan de slag met ons.”

Waarom zijn die poorten geplaatst, is het voedselbos niet vrij toegankelijk?

Patrick: “Dat klopt, het bos is niet vrij toegankelijk. Je kunt het het beste vergelijken met een gewoon boerenbedrijf dat gericht is op voedselproductie. Wij leggen dit bos aan om op grote schaal voedsel te produceren voor verkoop, we zijn wat dat betreft een gewoon bedrijf. En bij andere bedrijven kun je tenslotte ook niet zomaar binnenlopen.”
Annemieke: “Daarnaast zouden bezoekers ook de natuur kunnen verstoren, die is heel kwetsbaar. Wel is iedereen van harte welkom om hier lekker voorbij te wandelen, ook dan kun je heel goed genieten van het bos! En eigenlijk raad ik ook aan om regelmatig langs te komen, dan verwonderen mensen zich hopelijk net als wij over de bijzondere herstelkracht van de natuur. Wij verbazen ons er nog steeds over hoe sterk de natuur is en dat zij zich met een beetje hulp van ons zo kan herpakken.”

Tot slot: wanneer kunnen Roosendalers hun tanden zetten in vers fruit en noten van Roosendaalse bodem?

Annemieke: “Dit jaar hebben we alleen nog een kleine productie vanuit de moestuin, er groeien bijvoorbeeld al wat bessen, maar dat is te weinig om te verkopen.”
Patrick: “We verwachten nog 2 jaar aan het planten te zijn, daarna is er onderhoud nodig en vervolgens kunnen we gaan oogsten. Wij kijken er al enorm naar uit om onze eigen producten in Roosendaal te gaan verkopen, we kunnen niet wachten!”

Op de hoogte blijven van het Voedselbos in Vierhoeven? Dat kan via deze link naar de website voor dit Roosendaalse voedselbos. Meer lezen over voedselbossen in Nederland? Bekijk dan zeker de site Stichting Voedselbosbouw Nederland.